VÜCUT KİTLE İNDEKSİ - VKİ

Body Mass Index (BMI)

VKİ Tanıtımı

Vücut Kitle İndeksi (VKİ), bir kişinin boyu ve kilosuna dayalı olarak zayıflık veya şişmanlık derecesini ölçen ve doku kütlesini nicelendirmeyi amaçlayan bir ölçüttür. Boya göre sağlıklı bir vücut ağırlığına sahip olup olunmadığını değerlendirmek için yaygın olarak genel bir gösterge olarak kullanılır. Özellikle, VKİ hesaplamasından elde edilen değer; kişinin zayıf, normal kilolu, fazla kilolu veya obez olup olmadığını belirlemek için kullanılır. Bu kategoriler, değerin hangi aralığa düştüğüne bağlıdır. VKİ aralıkları bölge ve yaş gibi faktörlere göre değişiklik gösterebilir ve bazen ciddi derecede zayıf veya aşırı obez gibi alt kategorilere de ayrılabilir. Fazla kilolu veya aşırı zayıf olmak önemli sağlık sorunlarına yol açabileceğinden, VKİ mükemmel bir ölçüt olmasa da, ek testlere veya önlemlere ihtiyaç olup olmadığını anlamak için yararlı bir göstergedir. Hesaplayıcı tarafından kullanılan farklı VKİ kategorilerini görmek için aşağıdaki tabloya bakabilirsiniz.

Fazla Kilolu Olmanın Riskleri:

Fazla kilolu olmak, birçok ciddi hastalık ve sağlık sorununa yakalanma riskini artırır. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’ne (CDC) göre bu risklerden bazıları şunlardır:

  • Yüksek tansiyon

  • LDL kolesterolün (“kötü kolesterol” olarak bilinir) yüksek seviyeleri, HDL kolesterolün (ölçülü seviyelerde “iyi kolesterol” olarak kabul edilir) düşük seviyeleri ve yüksek trigliserid seviyeleri

  • Tip II diyabet

  • Koroner kalp hastalığı

  • İnme

  • Safra kesesi hastalığı

  • Osteoartrit (eklem kıkırdağının yıkımına bağlı gelişen bir eklem hastalığı)

  • Uyku apnesi ve solunum problemleri

  • Bazı kanser türleri (rahim, meme, kolon, böbrek, safra kesesi, karaciğer)

  • Düşük yaşam kalitesi

  • Klinik depresyon, anksiyete gibi ruhsal hastalıklar

  • Vücut ağrıları ve bazı fiziksel işlevlerde zorluk

  • Genel olarak, sağlıklı BMI’ye sahip kişilere kıyasla ölüm riskinin artması

Yukarıdaki listeden de görülebileceği gibi, fazla kilolu olmak birçok olumsuz, bazı durumlarda ölümcül sonuçlara yol açabilir. Genel olarak, bir kişinin BMI değerinin 25 kg/m²’nin altında kalması önerilir. Ancak, daha sağlıklı olabilmek için yaşam tarzında değişiklik yapması gerekip gerekmediğini belirlemek amacıyla mutlaka doktoruna danışması gerekir.

Aşırı Zayıf Olmanın Riskleri:

Aşırı zayıf olmanın da kendine özgü riskleri vardır. Bunlar şunlardır:

  • Yetersiz beslenme, vitamin eksiklikleri, anemi (kanda oksijen taşıma kapasitesinin azalması)

  • Osteoporoz (kemiklerin zayıflamasına neden olan ve kırık riskini artıran bir hastalık)

  • Bağışıklık sisteminde zayıflama

  • Özellikle çocuk ve ergenlerde büyüme ve gelişim sorunları

  • Kadınlarda hormonal dengesizliklere bağlı adet döngüsü bozuklukları ve doğurganlık sorunları. Ayrıca aşırı zayıf kadınlarda ilk trimesterde düşük yapma riski daha yüksektir.

  • Ameliyat sonrası komplikasyon riski

  • Genel olarak, sağlıklı BMI’ye sahip kişilere kıyasla ölüm riskinin artması

Bazı durumlarda, aşırı zayıf olmak anoreksiya nervoza gibi altta yatan bir rahatsızlığın veya hastalığın belirtisi olabilir. Eğer siz veya tanıdığınız biri aşırı zayıfsa, özellikle de bu durumun nedeni belirgin değilse, bir doktora danışılması önemlidir.

VKİ’nin Sınırlılıkları:

BMI yaygın olarak kullanılan ve yararlı bir sağlıklı kilo göstergesi olsa da, bazı sınırlamaları vardır. BMI yalnızca bir tahmindir ve vücut bileşimini dikkate alamaz. Vücut tiplerindeki çeşitlilik, kas, kemik kütlesi ve yağ dağılımı gibi faktörler nedeniyle, bir kişinin sağlıklı kilosunu belirlemek için BMI tek başına kullanılmamalı; diğer ölçümlerle birlikte değerlendirilmelidir.

Yetişkinlerde:

BMI tam anlamıyla doğru olamayabilir çünkü vücut yağ fazlasını değil, ağırlık fazlasını ölçer. Yaş, cinsiyet, etnik köken, kas kütlesi, vücut yağı ve aktivite düzeyi gibi birçok faktör BMI değerini etkiler.

Örneğin:

  • Günlük yaşamında tamamen hareketsiz olan yaşlı bir kişi, sağlıklı kiloda kabul edilse bile, fazla yağ oranına sahip olabilir ve bu durum sağlıksızdır.

  • Aynı BMI değerine sahip, kas oranı yüksek genç bir kişi ise sağlıklı kabul edilebilir.

  • Özellikle vücut geliştirme ile uğraşan sporcular, kas kütlesi yağdan daha ağır olduğu için BMI’ye göre fazla kilolu görünebilir, ancak aslında vücut kompozisyonlarına göre sağlıklı kilodadır.

CDC’ye göre genel eğilimler:

  • Yaşlı yetişkinlerin, aynı BMI değerine sahip genç yetişkinlere kıyasla daha fazla vücut yağı vardır.

  • Kadınların, aynı BMI değerinde erkeklere kıyasla daha fazla vücut yağı vardır.

  • Kaslı bireyler ve yoğun antrenman yapan sporcular, büyük kas kütleleri nedeniyle daha yüksek BMI değerine sahip olabilir.

Çocuk ve Ergenlerde:

Yetişkinlerde BMI’nin etkinliğini sınırlayan faktörler, çocuk ve ergenler için de geçerlidir. Ayrıca boy uzunluğu ve cinsel olgunlaşma seviyesi de çocuklarda BMI ve vücut yağını etkiler. BMI, obez çocuklarda aşırı yağlanmanın daha iyi bir göstergesidir, ancak fazla kilolu çocuklarda BMI artışı, yağ ya da yağsız kütle (yağ dışındaki tüm vücut bileşenleri: su, organlar, kas vb.) artışından kaynaklanabilir. Zayıf çocuklarda da BMI farkı yağsız kütleden kaynaklanabilir.

Bununla birlikte, BMI toplumun %90–95’i için vücut yağını oldukça iyi gösterir ve sağlıklı kilo tespitinde diğer ölçümlerle birlikte etkili bir şekilde kullanılabilir.

VKİ (BMI) Formülü:

Aşağıda, Uluslararası Birim Sistemi (SI) kullanılarak BMI hesaplama formülleri ve 1.78m boyunda, 72.57 kg ağırlığında bir kişi örneği verilmiştir: